‘Giderek daha fazla Afrikalaşacağız’
İklim değişikliğiyle kuzeye kayan kuşlar, Türk bilim adamını haklı çıkardı…
Stanford Üniversitesi Biyoloji Bölümü Çevre Bilimleri Merkezi’nde görevli olan ekolog, kuşbilimci ve Kars KuzeyDoğa Derneği başkanı Dr. Çağan Şekercioğlu’nun 2008 yılının başında Conservation Biology dergisinde yayınladığı ve kuşların iklim değişikliğine nasıl tepki vereceklerini hesapladığı bilimsel makalesi, bilim çevrelerinde ses getirmişti.
Şekercioğlu, iklim değişikliği ve küresel ısınmadan dolayı kuşların yaşadıkları yerlerin ve bitki örtüsünün uygun olmaktan çıkacağını, kuşların farklı yerlere gitmek zorunda kalacaklarını ve yer bulamayan kuşların da soylarının tükeneceğini belirtmişti. Türk bilimadamı, jeolojik ve matematiksel modeller kullanarak, 60 farklı iklim değişikliği ve doğal alanların yok olması senaryosuna göre kuşların hareketlerini ve yeni yaşam alanlarını haritalandırmış, en kötü senaryoya göre 2100 yılına kadar 2500’den fazla kuş türünün yok olabileceğini hesaplamıştı.
Bu araştırması ile ilgili olarak Şekercioğlu, 2008’de Turkish Journal’a şunları söylemişti: “Kuşlar belli iklim ve bitki örtüsünü tercih eder. İklim ısınırsa, bitki örtüsü de değişir ve daha yukarıya kayar. Küresel ısınmayı takiben daha serin yerlere ihtiyaçları var. Serin iklimlere de gidebilirler ama bunun için yüzlerce, binlerce kilometre aşmaları lazım. Afrika’ya göç etmesi gereken bazı kuşların artık kışı güney bölgelerimizde, hatta İstanbul’da geçirmesi söz konusu olabiliyor. Özellikle de tropik hastalıklar, Türkiye ve diğer ılıman iklim ülkelerinde artacak. 1990’larda, GAP’ın da etkisiyle, Güneydoğu’da şark çıbanı ve sıtma vakaları arttı. Kırım Kongo kanamalı ateşi ve kolera gibi pek görmediğimiz hastalıklar artıyor. Küresel ısınmayla Türkiye’nin bir kısmı daha tropik ve daha kurak bir hale gelecek. Giderek daha Afrikalaşacağız. En önemlisi sera etkisini durdurmak. Tüketimi azaltmalı, kömür kullanımı ve sera gazları üretimini en aza indirmeli, havayı temizleyen ağaçların dikimini hızlandırmalıyız.”
Maalesef doğadaki gelişmeler Şekercioğlu’nu haklı çıkarmış. Şekercioğlu’ndan aldığımız bilgiye göre: 10 Şubat’da ABD çevre koruma derneği Audubon’in yayınladığı “Kuşlar ve İklim Değişikliği” raporu, son 40 yılda detaylı olarak araştırılmış 305 Amerikan kuş türünün %58’nin, havaların ısınmasıyla yaşam alanlarını Kuzey Amerika’nın daha serin olan kuzey bölgelerine kaydırdığını göstermiş. Şekercioğlu: “Bu 177 kuş türü, artık ortalama olarak 56 kilometre daha kuzeyde yaşıyorlar. Fakat türler arasında büyük farklılıklar var. Serin iklimleri tercih eden Kar Kazı (Chen caerulescens) artık 320 km daha kuzeyde yaşarken, Türkiye’de de görülen deniz ördeği Tarakdiş (Mergus şerrator), tam 507 kilometre daha kuzeye kaymış durumda. 60 kuş türü, 160 kilometreden daha uzağa gitmiş. Raporun yazarlarından olan Dr. Greg Butcher, serin iklimlere doğru olan bu hareketlerin, son 40 yılda artan ABD kış sıcaklıklarıyla paralel olduğunu vurguladı.
Bu türlerin yüzlerce kilometre kuzeye kayması, hem ekolojik dengeyi bozuyor, hem de hareket imkanı daha kısıtlı olan ve yeni gittiği yerlerde uygun bitki örtüsü olmayan kuş türlerini tehdit ediyor. Örneğin bu hareketlerden dolayı, Kestana Sırtli Baştankara’nın (Poeçile rüfescens) yaşama alanlarının yaklaşık yarısının yok olacağı tahmin ediliyor ve giderek kuraklaşan otlaklarda yaşayan Yer Baykuşu’nun (Athene çunicularıa) soyu tehlikeye giriyor” diyor… Gidecek yerleri kalmayan ama havanın ısınmasıyla doğal ortamları yaşanmaz hale gelen birçok kuş türünün soyu, Şekercioğlu’nun tahmin ettiği gibi yok olmanın eşiğine geliyor.
Türkiye’nin uzun yıllar sonunda bir ay önce Kyoto küresel ısınma protokolüne katılma kararının önemini gösteren bu haberlerin tek güzel yanının raporu hazırlamak için kullanılan paha biçilmez bilimsel verilerin amatör kuş gözlemcileri tarafından toplanmış olması, diye belirtiyor Şekercioğlu ve ekliyor: “109 yıldır Aralık-Ocak arasında ABD çapında gerçekleştirilen “Noel Kuş Sayımı’na”, ABD çapında 50,000’den fazla kuş gözlemcisi katılıyor. Bilimsel bir protokolün katı bir şekilde takip edildiği Noel Kuş Sayımı’nda milyonlarca kuş sayılıyor ve toplanan veriler kuşbilimciler tarafından inceleniyor. Bu veriler sonucu küresel ısınmanın etkilerinin görülmesi de, amatör kuş gözlemcilerinin kuşbilimi içinde ne kadar önemli olduğunu gösteriyor. Maalesef ülkemizde sadece birkaç yüz kuş gözlemcisi bulunuyor. Yine de bu sayı hızla artıyor.”
Dr. Çağan Şekercioğlu da bu amaç doğrultusunda Kars ve Iğdır’da kuşbilim eğitim çalışmaları gerçekleştiriyor, yürüttüğü Kuyucuk ve Aras kuş halkalama istasyonlarında, Kafkas Üniversitesi, düzinelerce öğrenci ve gönüllüyle beraber bölgedeki kuş popülasyonlarıyla ilgili çok önemli veriler topluyor, kuşların kritik yaşama alanlarını koruyor, restore ediyor, yeni nesil kuş gözlemcileri eğitiyor ve de bölgede kuş gözlem turizmini geliştirerek yöre ekonomisine yardımcı oluyor.
Dr. Şekercioğlu ve KuzeyDoğa Derneği’yle ilgili daha ayrıntılı bilgilere www.sekercioglu.org ve www.kuzeydoga.org adreslerinden ulaşabilirsiniz.
(Turkish Journal)
