Artık Kars’ın da bir adası var!

Kuyucuk Gölü’nde Türkiye’nin doğa koruma amaçlı ilk adası yapıldı. 
Doğu Anadolu’nun ilk Ramsar alanı adayı Kars Kuyucuk Gölü Kuş Cenneti’ni ikiye bölen eski toprak yol, kuşların emniyetle üreyebileceği bir adaya dönüştürülerek, çevre korumada bir Türkiye ilki gerçekleştirildi.

Kars Valisi Mehmet Ufuk Erden’in desteğiyle iki ay gibi rekor bir sürede tamamlandığını öğrendiğim 200 metre uzunluğundaki ada, Türkiye’de doğa koruma amacıyla yaratılan ilk ada olarak tarihe geçti. Denizi bile olmayan Kars’da yapılan ve İstanbul Galatasaray Adası’ndan daha büyük olan bu adanın, Doğu Anadolu’daki ilk insan yapımı ada olduğu tahmin ediliyor. Eski Kars-Akyaka yolunun ikiye böldüğü dünyaca önemli doğa alanı Kuyucuk Gölü’nün kuzey ve güneyinin tekrar birleşmesi de, göldeki doğal su döngüsünü geri getirmiş.

İstanbul’a yapay ada yapılması halen tartışılırken ve Dubai’deki The World (Dünya) yapay ada projesi ekonomik krizden dolayı durmuşken, Kars’da çok az masrafla ve sadece iki ayda tamamlanan proje, KuzeyDoğa Derneği’nin başarısının kanıtı. Türkiye’nin doğa koruma amacıyla yapılan ilk adasının, bölgedeki turizmi de arttıracağı kesin…

Adanın açılışı, Kafkas Üniversitesi’nin ev sahipliğiyle Doğu Anadolu’da ilk kez gerçekleştirilen ve Türkiye’nin her köşesinden doğaseverlerin katıldığı 11. Türkiye Kuş Konferansı’nda yapıldı. KuzeyDoğa Derneği’nden aldığımız bilgiye göre; konferansın büyük sürprizi olan ada, Türkiye’nin kuş severlerini çok mutlu etmiş.

Adanın açılışına, Arpaçay ve Akyaka Kaymakamları, Kars İli Çevre ve Orman Müdürü, Kars Doğa Koruma ve Milli Parklar Şube Müdürü, KuzeyDoğa Derneği ekibi, Kuyucuk köyü muhtarı, konferans katılımcıları, yerel halk ve basın katılmış. Yaklaşık 110 kişiden oluşan gruba Kuyucuk köyü halkı göl kenarında köy kahvaltısı hazırlamış. KuzeyDoğa Derneği çalışmalarına gönüllü olarak Kenya’dan katılan James Kuria Ndungu da törene uluslararası bir boyut katmış.

Kuyucuk gölü doğa koruma ve ekoturizm projesiyle 2008 yılında İngiltere Whitley Gold ödülünü alan KuzeyDoğa Derneği Başkanı ve ABD Stanford Üniversitesi Öğretim Görevlisi Dr. Çağan Şekercioğlu, Kuyucuk Gölü’nde Türkiye’nin doğa koruma amaçlı ilk adası hakkında Turkish Journal’a şunları söyledi: “Sayın Kars Valisi’ne Türkiye’deki bu önemli ilki gerçekleştirdiği için çok teşekkür ediyoruz. Kendisinin doğa sevgisi, vizyonu ve çevre konusundaki hassasiyeti, bu tarihi projenin hızla başarıya ulaşmasında en önemli etkendir. Deniz kıyısı bile olmayan bir ilde kuşlar için bir ada yapılması, çevresel duyarlılığın doruk noktasıdır. Kuyucuk Gölü’ndeki kuşların korunması için çok önemli olmasının yanında, bu ada Kars’ı Türkiye ve dünyada tanıtacak, bölgedeki doğa turizmini de arttıracaktır. Kuyucuk Gölü’ndeki ekolojik restorasyon çalışmalarımızın temeli olan bu ada, aynı zamanda Türkiye’deki diğer doğa koruma ve ekolojik restorasyon projelerine de yol gösterecektir.”

Zaman zaman 40,000’den fazla kuşu barındıran Kuyucuk Gölü’nde şimdiye kadar 205 kuş türü tespit etmişler. Dr. Şekercioğlu, Türkiye’deki 465 kuş türünün yarısından fazlasını barındırdığını tahmin ettikleri gölde, aşırı otlatma nedeniyle, kuşların saklanıp üreyebileceği sazlıkların yok olduğunu söylüyor ve ekliyor: “ 219 hektarlık gölün 7.8 kmlik çevresinde 5500’in üzerinde hayvan otluyor. Gölün etrafında yaşayan tilkiler, göl kıyısında yuva yapan kuşları tehdit eden diğer bir faktördür. Saklanabilecekleri sazlıklardan mahrum olan ve tilkiler tarafından avlanan kuşlar için, tilki, evcil hayvan ve insanların ulaşamayacağı bu ada, önemli bir yuva yapma alanı haline gelecek ve bölgedeki kuş nüfusunu arttıracaktır. Yolun kestiği Kuyucuk Gölü’nün iki yarısının tekrar birbirine bağlanması, gölün ekolojisi için de çok faydalı olmuş ve gölün kurumaya doğru giden kuzey kısmının tekrar hayata dönmesini sağlamıştır.”

Adada otlatma olmayacağı için, adada sazlıkların oluşacağını tahmin eden Dr. Şekercioğlu, “Manyas Kuş Cenneti’ndeki gibi önemli bir su kuşu kolonisinin ortaya çıkacağını umuyoruz. Bu girişimler ile artan kuş sayısı ve adanın duyulması, yöredeki doğa turizmini de arttıracak, çevredeki Kuyucuk, Duraklı, Carcioğlu ve diğer köylerin ekonomilerine önemli katkılarda bulunacaktır. Ekim 2008’deki Kuyucuk Doğa Festivali’ni Kültür ve Turizm Bakanımız Ertuğrul Günay ve Valimiz Mehmet Ufuk Erden şereflendirmiş, bölgedeki doğa turizm çalışmalarını destekleyeceklerini söylemişlerdir. Türkiye için bir ilk ve dünyadaki ender örneklerden biri olan bu ada, Kuyucuk Gölü’nü tam anlamıyla bir kuş cenneti haline getirecek ve Kars’ın ismini dünyaya duyuracaktır” diyor.

Hazır görüşme şansı yakalamışken Dr. Şekercioğlu’ndan Kuyucuk Gölü’nün koruma sınırlarının belirlenmesine dair bize bilgi vermesini rica ediyorum…

KuzeyDoğa Derneği’nin Kafkas Üniversitesi ve Kars İli Çevre ve Orman Müdürlüğü ile beraber yürüttüğü Kars-Iğdır Doğal Zenginlik projesi kapsamında, Kars Valiliği, Kars Belediyesi, Arpaçay ve Akyaka Kaymakamlıkları, Kuyucuk, Duraklı ve Carcıoğlu köylerinin desteğiyle 2004’ten beri yürüttüğü çalışmaların sonucu olarak Kuyucuk Gölü’nün koruma sınırları 2008’de belirlenmiş.
Kars İli Çevre ve Orman Müdürlüğü ve KuzeyDoğa Derneği, 2008 ilkbaharında Çevre ve Orman Bakanlığı Sulak Alanlar Şubesi’ne başvuruda bulunmuş. Sulak Alan Komisyonu, Kars’taki ilgili kurumlarla beraber Kuyucuk Gölü koruma ve Ramsar sınırlarını 8 Ekim 2008’de çizmiş.

Ramsar nedir?

İran’ın bir şehri olan Ramsar’da 1971’de imzalanan anlaşma sonucu dünyanın en önemli sulak alanlarının tescillenmesine karar verilmişti. Ramsar statüsü kazanmak, bir sulak alanın bir nevi altın madalya ya da beş yıldız kazanması demektir. Bir yerin Ramsar alanı olması için Dünya Ramsar Sekreterliği’nin belirlediği bilimsel kriterlere uygunluk göstermesi ve dünya çapında önem taşıması gerekiyor. Bu kriterlere uygunluk sağlayan alanları değerlendirip, Ramsar Sekreterliği’ne yollama kararını, sadece ülkenin sulak alanlar komisyonu verebiliyor. Dokuz kriterden birini karşılamak Ramsar alanı olmaya hak kazanmak demek oluyor. Son beş yıldır KuzeyDoğa Derneği’nin, Kuyucuk Gölü’nde topladığı bilimsel veriler ise, alanın bir değil, beş ayrı Ramsar kriterini karşıladığını gösterdi.

Proje nasıl ilerledi? 

Bu çalışmada tampon bölge, sulak alan sınırı, ekolojik etkilenme bölgesi ve mutlak koruma bölgesi olmak üzere sınırlar belirlendi ve gölü keserek ekolojisini bozan eski yolun kaldırılmasına da karar verildi. KuzeyDoğa Derneği, hem daha az masraf ve zaman gerektireceğinden, hem de kuşların taciz edilmeden üreyebilecekleri bir sığınak oluşturacağından dolayı, bu yolun bir kısmının kaldırılarak kalan 200 metrenin bir adaya dönüştürülmesini önerdi. 12 Mart 2009’da Kars Valiliği, Arpaçay Kaymakamlığı, KuzeyDoğa Derneği, Kafkas Üniversitesi, Kars İli Cevre ve Orman Müdürlüğü, Kars İl Özel İdaresi, DSİ ve çevre köylerden gelen temsilcilerle yapılan bir toplantıdan sonra, Kars valisi Mehmet Ufuk Erden, Kuyucuk Golü’nün içinden gecen eski yolun, ekolojik prensiplere uygun olarak kuşlara sığınak olacak bir ada haline getirilmesi direktifini verdi.

Ada yapım çalışmaları ne zaman başladı?

Ada yapım çalışmaları 19 Mart’ta başladı. KuzeyDoğa Derneği ekibi, Kaliforniya Eyalet Üniversitesi sulak alan restorasyon profesörü Dr. Sean Anderson ve benim gözetimimde, bilimsel kuş üreme adası yapım metodolojisi takip edilerek gerçekleştirildi. Kars Valiliği, Arpaçay Kaymakamlığı, Kars İl Özel İdaresi ve DSİ’nin sağladığı araçlarla büyük bir hızla ilerleyen ada, 17 Mayıs 2009’da tamamlandı.

Adanın yapımı nasıl gerçekleşti?

Adanın yapımı için yolun iki tarafından 50’şer metre kepçelerle alındı ve geride kalan 200 metrelik kısmın güneyine eklenerek adanın alanı genişletildi. Bu sayede daha da fazla kuşun üreyebileceği adanın kuzey kıyısına,Kars İli Çevre ve Orman Müdürlüğü tarafından bölgenin ekosistemine uygun ağaçlar dikildi. Farklı kuş türlerini barındırması için, adanın güney kısmı suya kademeli olarak alçaltıldı. Karabatak ve balıkçılların üreyebilmesi için yuva platformları da dikilmesi planlanan ada, insan, evcil hayvan ve tilkilerin giremeyeceği, yüzlerce kuşun emniyet içinde üreyebileceği bir sığınak haline geldi.

(Turkish Journal)