Türk bilim insanının ‘Evrim ve Ekoloji Projesi’ne Avrupa’dan destek
Avrupa Araştırma Konseyi’nin (ERC) bu yıl destekleyeceği bilimsel araştırma projeleri arasında bir Türk bilim insanının yürüttüğü evrim ve ekoloji araştırması da bulunuyor. TÜBİTAK’ın evrimi “tartışmalı” bulduğu bir dönemde verilen bu ödül, uluslararası bilim kamuoyunun evrim araştırmalarına verdiği desteği göstermesi açısından büyük önem taşıyor.
Konseyin 1.5 milyon avroluk desteği ile sürdürülecek araştırmanın başındaki isim, Zürih Üniversitesi, Evrimsel Biyoloji ve Çevre Araştırmaları Enstitüsü’nden Yrd. Doç. Dr. Arpat Özgül, yaban hayat popülasyonlarının çevresel değişime verdikleri ekolojik ve evrimsel tepkileri araştıracağı bu projeyi şöyle anlatıyor:
“Popülasyonların çevresel değişime verecekleri tepkileri önceden tahmin edebilmek biyolojik çeşitliliği koruma açısından çok önemli. Ancak, bunun için bu tepkilerin altında yatan ekolojik ve evrimsel süreçleri iyi anlamamız gerekiyor. Birçok farklı tür üzerinde yapılan çalışmalarda şunu görüyoruz: popülasyonlar çevresel değişime sadece nicel değil, aynı zamanda nitel tepkiler de veriyor. Örneğin, sadece bireylerin sayısı değil, aynı zamanda boy gibi fenotip (fiziksel) özellikleri de değişebiliyor. Bu değişimin bir kısmı ekolojik, bir kısmı da evrimsel
bir tepki. İskoçya’da yaban koyunları, Kolorado’da marmotlar ve laboratuvar ortamında uyuz böcekleri üzerine yaptığımız çalışmalarda bu tür ekolojik ve evrimsel süreçlerin detaylarını incelemiştik. ERC’nin destekleyeceği bu proje kapsamında ise, araştırma ekibimle birlikte kritik popülasyon değişimlerini (örneğin, hızlı düşüşleri) daha henüz gerçekleşmeden öngörmemizi ve önlem almamızı sağlayacak erken uyarı sinyallerini araştırmayı hedefliyoruz.”
Proje kapsamında ne tür çalışmalar yapmayı planlıyorsunuz?
Proje, detaylı çalışılmış dokuz ayrı memeli popülasyonunda gözlemlenen
demografik ve fenotipik tepkilerin istatistiksel analizi; evrimsel ve ekolojik süreçleri içeren modeller kullanarak, bu popülasyonların verdiği erken uyarı sinyallerinin araştırılması ve son olarak da, bu analizlerinden çıkacak erken uyarı sinyallerinin iki ayrı laboratuvar sistemi üzerinde testi olmak üzere üç parçadan oluşuyor.
Dr. Özgül, araştırmaları sonucunda yaban hayat korumasında son derece eksikliğini hissettikleri, değişen çevre koşullarına popülasyonların vereceğitepkileri öngörebilme becerisini de geliştirmeyi umduklarını belirtiyor. Aynı zamanda, evrimsel ve ekolojik süreçlerin nasıl iç içe geçtiğini daha iyi anlama olanağına kavuşacaklarının altını çiziyor.
Dr. Özgül, Türkiye’de evrimsel biyoloji alanındaki çalışmaları etkin olarak destekleyen akademisyenlerin oluşturduğu Evo-Eko-Türkiye Grubu’nun düzenlediği ve eylül ayında İzmir’de gerçekleşecek Matematiksel Evrim Yaz Okulu’nun eğitmenlerinden. Yaz okuluna katılacak öğrencilere maddi destek sağlamak amacıyla, grubun TÜBİTAK’a yaptığı başvurusu, “evrimin tartışmalı bir dal” olduğu gerekçesiyle reddedilmişti. TÜBİTAK’ın ideolojik ve siyasal gerekçelerle, evrim konusundaki projelere gösterdiği ilgisizliğin kurumun bilimsel saygınlığına gölge düşürdüğünü vurgulayan Dr. Özgül, TÜBİTAK’ın bünyesindeki ideolojik kangrenden temizlenip bilimsel nesnelliğe yeniden kavuşması gerektiğini söylüyor.
Proje kapsamında incelenecek yabani hayat ve laboratuvar popülasyonları
(T24)
